مقدمه:
غیر از شرایط انسانیِ مربوط به یاران و کارگزاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، شرایط دیگری باید باشد که آن شرایط مربوط به عموم مردم است. البته وجه مشترک همۀ این شرایط، به تحقق آمادگی جهانی برای پذیرش حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و عدالت او برمی گردد، به گونه ای که همه یک صدا از خدا درخواست کنند و بگویند: «انا نرغب الیک فی دوله کریمه».
آری! هر وقت مردم بتوانند امام و رهبری بر حق و معصوم را بپذیرند، آن وقت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور خواهند کرد.
برخی از این آمادگی‌ها که البته در سطح پایین تری از یاوران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است، عبارتند از:
پذیرش روحی
همان گونه که در ابتدای این بخش، یکی از حکمت‌های آزمایش‌ها و بلاها در عصر غیبت را فراهم شدن شرایط انسانی ظهور دانستیم، بیان کردیم که گرفتاری ها، عامل بیداری فطرت انسان‌ها و توجه آن‌ها به پروردگار جهان و بازگشت به سوی اوست و این امر اجتناب ناپذیر است.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
پیش از ظهور قائم، نشانه‌هایی از جانب خدای تعالی برای مؤمنان خواهد بود. گفتم: فدای شما شوم! آن‌ها کدام است؟ فرمود: قول خدای تعالی که: ( (وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ) ) ؛ می‌آزماییم مؤمنان را پیش از خروج قائم، به چیزی از خوف (از پادشاهان بنی فلان در آخر سلطنت آن ها)، گرسنگی (به واسطه گرانی قیمت ها)، کاستیِ در اموال (کسادی داد و ستد و کمی سود)، کاستیِ در نفوس (به واسطه مرگ و میر فراوان) و کاستیِ در ثمرات به واسطه کمیِ برداشت محصولات زراعتی، و صابران را مژده بده در آن هنگام به تعجیل خروج قائم.
خداوند، مصیبت‌ها را برای این جهت استخدام کرده است که با آن، انسان را از دنیا قطع و به خود وصل کند؛ دست انسان را از دست دنیا درآورد تا بتواند در دست خود قرار بدهد. تا دست شما در دست دوستتان قرار دارد، آیا می‌توانید با دوست دیگرتان دست بدهید؟
هرگز! شما مگر نمی گویید با یک دست نمی شود دو هندوانه برداشت؛ پس با یک دست هم نمی شود با دو نفر دست داد. پس انسان تا دست خود را از دست دنیا بیرون نکشد، نمی تواند با آخرت دست بدهد. باید از بیعت ظالم خارج شود تا بتواند با امام بیعت کند؛ از وادی کفر باید خارج شود تا بتواند به وادی ایمان وارد شود؛ همان گونه که تا آخرین ثانیه‌های شب پایان نیابد، وارد اولین ثانیه‌های روز نخواهد شد.
پس مصیبت‌ها این هنر را به همراه دارند که دست انسان را برای همیشه از دست دنیا خارج کنند. خدا برای این که بخواهد انسان را نسبت به دنیا و دنیایی‌ها بی میل و رغبت کند، او را تحت فشار قرار می‌دهد و انواع مصیبت‌ها را بر او فرود می‌آورد.
آری! انسانی که بی هوش شده است، به جهت به هوش آمدن گاه او را سیلی می‌زنند تا به هوش بیاید. مصیبت ها، سیلیِ خداوندند که بر صورت بی هوشان و سرمستان وادی دنیا نواخته می‌شود.
آمادگی معرفتی
طبق وعده‌های مکرّر قرآن، پیروزی نهایی با اسلام است و مردم سراسر جهان در آینده به سراغ اسلام می‌آیند و حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تشکیل می‌شود؛ اما این وعده‌ها شرایطی دارد و آن عبارت است از: توجه دنیا به اسلام و شناخت آن؛ علاوه بر آن، شناخت اجرا کنندۀ قوانین اسلامی، یعنی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جمله آمادگی‌های فکری و معرفتی است که مردم باید به آن دست پیدا کنند. کسانی که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و عدالت
و رحمت او را نمی شناسند، چگونه تن به حکومت او خواهند داد و به او اعتماد خواهند کرد؟!
امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقتی ظهور میکند که آمادگی از هر جهت در میان مردم وجود داشته و مردم به معارف و اندیشه‌های قرآن و اسلام آگاه و آمادگی حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را داشته باشند.
تبعیت عملی
بزرگ ترین مشکلی که در طول تاریخ زندگانی امامان معصوم علیهم السلام دیده می‌شود آن است که با وجود محبت به آن ها، مردم عملاً از آن‌ها حرف شنوی نداشتند؛ این در حالی است که اگر انسان‌ها خواستار ظهور امام عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند، باید آمادگی عملی و اطاعت پذیری از ایشان را داشته باشند تا رضایت خدای متعال جلب شده و اذن ظهور فرماید.
در سخنی از امام باقر علیه السلام می‌خوانیم: ذِرْوَهُ الامْرِ وَ سَنَامُهُ وَ مِفْتَاحُهُ وَ بَابُ الاشْیَاءِ وَ رِضَا الرَّحْمَنِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الطَّاعَهُ لِلامَامِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ؛ اساس دین اسلام و کلید همه خزائن رحمت و فضل کبریایی و نیز وسیله معرفت اشیا و فلاح و رستگاری و ایمن بودن از سخط و غضب ساحت کبریایی، بر اطاعت امام مفترض الطاعه استوار خواهد بود، پس از این که او را شناخته و به ولایت عامه او معتقد باشد. خداوند نیز حتماً اگر این آمادگی را که نشانۀ صداقت در درخواست فرج است مشاهده کند، امر ظهور را نزدیک می‌فرماید.
تقوا و ترک گناه
باید بدانیم که ما وظیفه نداریم کارهایمان را تعطیل کرده و به دنبال دیدن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف برویم؛ کما این که یاران امام صادق علیه السلام وظیفه نداشتند به دنبال دیدن امام صادق علیه السلام بروند. آنچه مهم است، شناخت و اطاعت است؛ البته زیارت و ملاقات یک ارزش است، اما این که کارمان را رها کنیم و دنبال امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بگردیم، چنین تکلیفی نداریم. آری، زیارت امام ارزش است، اما حدیث و آیه ای نگفته کارت را تعطیل کن و به دنبال آقا بگرد! حدیث می‌گوید: «اتَّقُوا اللَّهَ»؛ تقوا داشته باش! آن گاه خود امام به شما توجه میکند.
شخصی خودش را به آب و آتش زد که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را ببیند تا بالأخره از طریقی فهمید که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فلان روز، فلان شهر و فلان خانه تشریف دارند. به همان محل رفت و دید آن جا پیرمردی مشغول کار است و سید بزرگواری هم آن جا نشسته است که بعد معلوم شد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. به او گفت: «چقدر خودت را به این طرف و آن طرف می‌زنی؟! » گفت: آقا! می‌خواهم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را ببینم. او گفت: «مثل این پیرمرد، با تقوا و اهل انصاف باش؛ آن گاه خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نزد شما می‌آید. »
در داستان دیگری آمده: یک از علما متوجه شد که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در خانه ای وارد شده است. خود را به آن خانه رساند و دید زنی از دنیا رفته و حضرت در کنارش نشسته است. پرسید: این زن چه کسی است که شما در هنگام مرگ به نزدش آمدید؟ حضرت فرمود: زمانی که رضاشاه حجاب را برداشت، این زن به خاطر تقوا هفت سال از خانه بیرون نیامد که پاسبان‌های زمان رضاشاه چادر از سرش نکشند. این طور تقوا داشته باشید تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به شما توجه کند!
لازم نیست ما برویم جمکران؛ البته جمکران رفتن یک ارزش است، اما خیلی‌ها می‌پرسند: چه کنیم تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را ببینیم؟ پاسخ آن است که اگر گناه نکنی، لیاقت ملاقات پیدا می‌کنی.
هم دلی در طلب ظهور
از جمله شرایط جامعۀ منتظر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف وحدت در خواسته و هم دلی در امر ظهور است.
این که یک یا چند نفر و یا گروه اندکی بخواهد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بیاید و حکومت جهانی را برپا کند، کافی نیست، بلکه باید اکثریت و عموم مردم در دل خود چنین خواسته ای را صادقانه داشته باشند.
حداقل آن است که همۀ کسانی که به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف معتقدند، بر محور ولایت مهدوی هم سخن و هم دل شوند، زیرا خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَهُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَی حَقِّ الْمَعْرِفَهِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُم؛ [۱] اگر شیعیان ما که خداوند توفیق طاعتش را نصیبشان فرماید! وفای به عهد (ولایت ما که جانب خداوند بر آن‌ها قرار داده شده است) می‌کردند، از لقای مسرّت افزای ما مأیوس و محروم نمی شدند و هر آینه به سرعت، ظهور و مشاهده ما را به خاطر معرفت و صداقتشان درک می‌کردند.
اطاعت از نایب امام و ولی ّفقیه
یکی دیگر از شرایط مردمی ظهور آن است که مردم با اطاعت از جانشینان و نایبان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف صداقت خود را نشان دهند.
علت غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، عدم آمادگی مردم برای پذیرش رهبری امام است. خداوند آن حضرت را برای زمان مناسب ذخیره فرموده است، تا زمانی که رشد و فرهنگ مردم به جایی برسد که بتوانند نور امامت را درک و از آن بهره گیری کنند؛ از سوی دیگر، در زمان غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ما را به حال خود رها نکرده اند، بلکه ما را به پیروی از فقها و اسلام شناسان عادل و با تقوا که نوّاب عام آن حضرت هستند، سفارش کرده اند؛ بنابراین، بر ما لازم است که در حوادث و مشکلات، گوش به فرمان حکم خدا که از طریق فقیه جامع الشرایط عادل به ما ابلاغ می‌شود، باشیم.
نقش ولایت فقیه، همان نقش امامت و تدوام خط انبیاست. اسلام، قوانینی دربارۀ مسائل اقتصادی، جزائی، نظامی و قضایی دارد که نه اجازه می‌دهد آن احکام تعطیل شود و نه اختیار اجرای آن را به دست افراد جاهل به احکام می‌سپارد، بلکه اجرای آن را تنها به دست فقهای عادل و اسلام شناسان باتقوا سپرده تا در تمام حوادث، طبق قانون خدا حکم کنند و اطاعت از آن فقها را همچون اطاعت از رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم و امام معصوم علیهم السلام واجب دانسته است.
آیا مسلمانان نیاز به حکومت و نظام ندارند؟ آیا جامعه و کشور اسلامی نباید حفظ شود؟ آیا حفظ مرزها لازم نیست؟ آیا قوانین در کشور اسلامی نباید اجرا شود؟ آیا حقّ مظلوم نباید از ظالم گرفته شود و ظالم به مجازات برسد؟ آیا صدای اسلام نباید به همۀ دنیا برسد؟ آیا تلاش انبیا و امامان علیهم السلام تنها برای زمان خود آنان بود یا برای همۀ زمان‌ها و مکان ها؟
اگر پاسخ این پرسش ها، مثبت است و اسلام به نظام، حکومت، جامعه و قانون نیاز دارد و حفظ حقوق و مرزها مطرح است، باید در زمان غیبت نیز حکومت اسلامی باشد، زیرا بدون تشکیلات حساب شده و دقیق، به خصوص در زمان ما که تمام مخالفان اسلام دارای تشکیلاتی بس بزرگ و دقیق هستند، هرگز نمی توانیم از قانون، مکتب، مرز، جان، مال و آبروی خود دفاع کنیم و اگر حکومت لازم است، حاکم هم لازم است، زیرا حکومت بدون حاکم محال است.
اکنون که اسلام برای اجرای قوانین خود هم نیاز به حکومت دارد و هم حاکم، باید ببینیم حاکم باید چه شرایطی داشته باشد. آیا لازم است حکم خدا را عمیقاً بداند یا نه؟ آیا عدالت داشته باشد یا نه؟ آیا آشنا و آگاه به مسائل و حوادث باشد یا نه؟ اگر پاسخ مثبت است و به حاکمِ اسلام شناس باتقوا و سیاست مدار نیاز است، این همان است که ما آن را ولایت فقیه می‌نامیم.
دعای همگانی برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، وظیفه ای همگانی در بسیاری از احادیث مهدوی، بر ضرورت دعا برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تأکید شده است و از مردم خواسته اند که برای حفظ دین و نیز تسریع در امر فرج، به درگاه الهی دعا کنند؛ حتی خود امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز فرمودند:
اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فأن فی ذلک فرجک ؛ برای تعجیل در فرج من زیاد دعا کنید، زیرا فرج شما در آن است.
اما شاید این سؤال به ذهن خطور کند که: چرا باید برای حضرت دعا کرد؟ پاسخ آن به دلایل زیر است:
۱. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، یکی از مؤمنان است و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خواسته است تا برای مؤمنان دعا کنیم.
۲. او فریادرس بیچارگان است. خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «أنا غیرمهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم».
۳. او احیاگر دین خداست: «أین محیی معالم الدین» ، و نیز: ( (لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ) ).
۴. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مضطر است. از امام باقر علیه السلام در تفسیر ( (أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ) ) [سؤال شد؛ فرمود: «نزلت فی القائم» ؛ دربارۀ حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف نازل شده است.
۵. او عامل تألیف دل هاست: «أین مؤلف شمل الصلاح و الرضا».
۶. و مهربان است. امام صادق علیه السلام در وصف ائمه علیهم السلام، که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز یکی از آن هاست، فرمود: «و الله لانا أرحم بکم منکم بأنفسکم»؛ به خدا قسم، من از شما نسبت به خودتان مهربان ترم.
۷. قبولی اعمال ما بر طبق روایات، وابسته به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.
۸. به وسیلۀ حضرت ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از ما دفع بلا می‌شود. ایشان فرمود: «بی یدفع الله عز و جل البلاء عن أهلی و شیعتی” ؛ به وسیلۀ من است که بلا از اهل و شیعیانم دفع می‌شود.
۹. عدالت گستر است، هم چنان که انبوهی از روایات بر این مطلب گواهی می‌دهند.
۱۰. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از ما شفاعت میکند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در وصف امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند: «المهدی شفیعهم یوم القیامه».
یأس از حکومت ها و خستگی از مکتب های بشری
از جمله عواملی که زمینه های عمومی ظهور مهدی موعود را فراهم می کند، آگاهی از ناکارآمدی مکاتب مختلف بشری و شیوه های گوناگون حکومت داری است، زیرا در این صورت است که به دنبال مکتب و حکومتی می گردند که آن ها را حقیقتاً به سعادت دنیوی و اخروی برساند و به صورت همه جانبه، خوش بختی ایشان را تضمین کند.
امام باقر علیه السلام فرمودند:
دَوْلَتُنَا آخِرُ الدُّوَلِ وَ لَنْ یَبْقَ أَهْلُ بَیْتٍ لَهُمْ دَوْلَهٌ إِلَّا مُلِّکُوا پیشنَا لِئَلَّا یَقُولُوا إِذَا رَأَوْا سِیرَتَنَا إِذَا مُلِّکْنَا سِرْنَا مِثْلَ سِیرَهِ هَؤُلَاءِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِین؛(۲) دولت ما پایان دولت هاست، و هیچ قوم و خاندانی که بخواهند به دولت و حکومت رسند به جای نمانند، جز این که پیش از ما به حکومت رسند، تا این که چون راه و روش ما را ببینند؛نگویند: چون ما به حکومت رسیم، مانند اینان رفتار کنیم، و همین است (معنای) گفتار خداوند: «و پایان کارها از آن پرهیزکاران است».
البته همین الآن هم نشانه های این بیداری ملت ها و خستگی آن ها از مکاتب و حکومت ها هویدا شده است. به راستی، این چه قانون ظالمانه ای است که چند کشور در سازمان ملل حقّ وتو داشته باشند و اگر همۀ کشورها حرف حقی بگویند که با منافع آن ها در تعارض باشد، با این حق، آن را باطل کنند؟! داشتن این حق برای پنج کشور، توهین و تحقیر سایر کشورها و ملت هاست که متأسفانه بارها دیده ایم که با همین حق نامشروع، حقوق ملت ها پایمان شده است.
———-
[۱]: احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص۴۹۹.
۲-شیخ طوسی، الغیبه، ص ۴۷۳
