حالا وقت آزمـایش آدم و حوا شد که از آن درخت نخورید، این نهی یک نهی ارشادی بود نه مولوی که ما بگوییم حرام را انجام داد.نه، یک نهی ارشادی بود بحث توصیه بود یعنی دستور حلال و حرام نبود توصیه ای بود به آن در فقه نهی ارشادی می گویند که بحث حلال و حرام پیش نمی آید.
حالا اینکه بهشت کجا بود، بهشت دنیا بود.. به اینها کار نداریم.. اینجا اختلاف نظرها روی آن زیاد است، بعضی ها می گویند بهشت برزخی بود، نه زمینی بود نه آسمانی بود، بینابین بود حالا کاری اصلا با آن نداریم..
اینکه می گوید از آن نخورید دارد اهمیت آن چیزی را می رساند که ما از آن نهی شدیم. اینکه قرآن می گوید به مال یتیم نزدیک نشوید این فعل نهی که اینجا به کار می برد دارد اهمیت مال یتیم را خدای متعال می رساند. بعد می گوید اگر بخوری از ظالمین هستی، این چه ظلمی است؟ مراد ظلم به خود است، ظلم به نفس است. ظلم به نفس می کنی اگر از این درخت بخوری.
درخـت ممنوعه چی بود؟
حالا اینجا بحث های مهم تطبیقی مهدوی و امام زمانی و حضرت آدمی پیش می آید. گندم بود، خرما بود، انگور بود.. بعضی روایات اینها را نوشته و بعضی ها اینها را می گویند. حالا سوال من این است یعنی خدا واقعا به خاطر اینکه حضرت آدم و‌حوا از گندم و انگور و اینها خوردند چنین مجازات سنگینی کرد و اینها را از بهشت بیرون انداخت؟
یعنی پیغمبر خدا نمی توانست جلوی خودش را بگیرد و از گندم و خرما انگور نخورد!؟ بعد هم ابلیس گفت اگر از این درخت بخورید برای شما جاودانگی می آورد، یعنی واقعا خوردن انگور و خرما جاودانگی برای آدم می آورد؟ پس نمی توانیم از روایت از طریق ظاهرش بگذریم.
شیطان قسم خورد به الله که این درخت برای توی آدم جاودانگی می آورد اگر بخوری. خُب چرا آدم حرف شیطان را گوش کرد⁉️ چون حضرت آدم ندیده بود کسی را که قسم دروغ بخورد. حضرت آدم قبل از این فکرش را نمی کرد امکانش هست کسی به الله قسم دروغ بخورد. یعنی اعتماد بیش از حد، یعنی سوء استفاده می کند دشمن از احساسات دینی ما!
یعنی آقای فلانی که می گویی امضا جان کری تضمین است بدان که شیطان است، شیطانی که قسم به الله خورد و زیرش زد یعنی پای قرارداد با دشمن می نشینی به اشک ها و گریه ها و دلسوزی های دشمن توجه نکن چون دارد از احساسات تو سوء استفاده می کند. وقتی خرش از پل گذشت به من و تو می خندد. عین شیطان که فردای قیامت وقتی مردم می گویند خدایا این ما را گمراه کرد، شیطان می گوید «إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکُمْ» من از شما بیزارم خودتان گناه کردید.
اینکه خدا می گوید نخور، یعنی دوباره حرف شیطان را گوش نکن هر چند قسم بخورد، هر چی قسم خورد من خدا می گویم گوش نکن حرفش را! اینکه رهبری می گوید به مذاکره خوش بین نیستم یعنی نرو قرارداد آن جوری نبند با دشمن! اینکه رهبرت می گوید فلانی .. فلانی.. در انتخابات کاندیدا نشو به مصلحت نیست یعنی نرو!
یعنی ما نباید به خاطر نماز و روزه یک نفر گولش را بخوریم. به همین خاطر روایات ما می گویند شیعیان واقعی را با صداقتشان با وفای به عهدشان با کمک هایی که به دیگران می کنند آزمایش بکنید. از تک تک این آیات می شود واقعا نتیجه گرفت و در زندگی یمان اینها را استفاده بکنیم.
به خدا قسم حیف است ما بیاییم آیات قرآن را فقط بخوانیم به خاطر ثواب بردنش! «أَفَلا یَتَدَبَّرُون» که قرآن می گوید چرا تدبر نمی کنید پس چی هست؟ با این نگاه اگر به آیات نگاه بکنیم هم در تحلیل های سیاسی یمان موفق هستیم هم در تحلیل های تاریخی و هم در تحلیل های دینی.
این درخت ممنوعه…درست است در بعضی روایات اهل بیت گندم، انگور و امثال اینها را گفتند، اما این نکته هم خیلی مهم است که اتفاقا آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم به آن اشاره می کند می گوید اهل بیت براساس عقل هر کس با او حرف می زنند وقتی یک راوی بی سوادی پیش اهل بیت می رود می گوید گندم، انگور و امثال اینها بود، اما وقتی یک آدم با معرفتی پیش اهل بیت می رود دیگر اهل بیت ساده جواب نمی دهند در حد فهم آن فرد جواب می دهند. آن چیزی که باعث شد آدم و حوا هبوط بکنند و خلاصه مفهوم آن درخت ممنوعه می دانید طبق روایات چه بود مقام بلند اهل بیت.
یعنی چی …⁉️
یعنی آدم یک نگاه حسادت آمیز به آن مقام بلند اهل بیت کرد که خدایا من هم می خواهم مثل آنها بشوم و خدا گفت گفتم به این درخت علم اهل بیت نزدیک نشو حالا برو پایین. روایات در این زمینه داریم که این شجره علم پیغمبر و آل او بود. درختی که هم میوه مادی داشت هم میوه معنوی. اگر کسی از آن می خورد علم اولین و آخرین را خدا نصیبش می کرد، البته با اذن الهی! حضرت آدم حسادت کرد برای خوردن این درخت علم (البته حسادت از نوع غبطه اش) و به این خاطر از جایگاهش پایین آمد.
وقتی مجازات سنگینی مثل سقوط از بهشت در نظر می گیریم پس حتما باید جرمش هم سنگین باشد. اعدام را برای هر جرم کوچکی انجام نمی دهند، مجازات متناسب با جرم است، نگاه به مقام بلند اهل بیت کرد حسادت کرد به آن مقام آدم، خدا هم به او گفت پایین بیا. ″تفسیر صافی، ج۱، ص۱۰۲″ اینها را می گوید. کتاب ″کافی ج۱، ص۴۱۶– و ج۲، ص۸″ اینها را آورده.
یکی دوتا روایت هم نیست که بگوییم ضعیف است. چندین، حتی در حد استفاضه می رسد روایات مستفیض را دیگر بررسی سندی نمی کنند چون قابل قبول است. حالا می فهمیم خدا در آیه [۱۱۵] سوره طه در رابطه با آدم می گوید ما عهد و پیمانی از او گرفتیم، او عهد و پیمانش را فراموش کرد «وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْما» ما برای آدم عزمی نیافتیم، اینجا یعنی چه.
خدا چه پیمانی از حضرت آدم گرفتی که فراموش کرد؟ از او پیمان گرفتیم که به آن مقام بلند اهل بیت یک وقتی طمع نکنی، اینجا نزدیک نشویی! آدمی، پیغمبری، قبول، ولی یک وقتی به مقام اینها نزدیک نشوی چون در حد تو نیست. طمع کرد حسادت کرد «وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْما» برای او عزمی نیافتیم یعنی نتوانست تسلیم محضچهارده معصوم بشود، آیه [۱۱۵] سوره طه بروید تفسیرش را نگاه بکنید یعنی این.
در ″بصائرالدرجات، ص۷۰″ روایت است که امام باقر (ع) می فرماید؛ خدا از پیغمبران پیمان گرفت آیا من پروردگارتان نیستم؟ انبیاء گفتند بله، و خدا گفت محمد رسول الله رسول من است و علی امیرالمومنین و جانشینان پس از او والیان امر من و گنجینه های علم من هستند و اینکه مهدی (عج) کسی است که به وسیله او برای دینم یاری می گیرم و دولتم را به سبب او آشکار می سازم.
انبیاء گفتند پروردگارا اقرار کردیم و شهادت دادیم به این. (اعتراف کردیم، پذیرفتیم) امام باقر می گوید حضرت آدم نه انکار کرد انکار که نمی توانست بکند، ولی اقرار آنچنان محکمی هم نکرد. پس این طور شد که پنج نبی اقرار محکم کردند شدند اولوالعزم، یعنی صاحبان عزم. چه عزمی؟ عزم در راه ولایت چهارده معصوم و امام عصر بقیه الله.
استاد احسان عبادی
ادامه…
قسمت ششم
