شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم
یکی دیگر از موضوعاتی که در بیان بهترِ بحث شرایط ظهور به ما کمک میکند، توجه به مفهوم و لوازم انتظار ظهور است، زیرا در روایات معصومان علیهم السلام توجه بسیاری به این موضوع شده است.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام روایت کرده که روزی آن حضرت فرمود: «آیا شما را از چیزی آگاه نکنم که خداوند بدون آن، هیچ عملی را از بندگان نمی پذیرد؟ » عرض کردم: بفرمایید! فرمود:
گواهی دادن بر این که هیچ معبودی جز خدا نیست و این که محمد صلی الله علیه و آله و سلم بنده [و فرستاده] اوست، و اقرار به هر آنچه خداوند امر فرموده و ولایت برای ما و بیزاری از دشمنان ما امامان و تسلیم شدن به آنان و پرهیزگاری و کوشش و خویشتن داری و انتظار حضرت قائم. [۱]
هم چنین از امام رضا علیه السلام روایت شده است: “چقدر صبر پیشه گرفتن و انتظار فرج کشیدن نیکو است! آیا نشنیده اید که عبد صالح فرمود:”انْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِین“؛ [۲] پس منتظر باشید، من هم با شما از منتظرانم. [۳]
و نیز پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «افْضَلُ الْعِبادَهِ انْتِظارُ الْفَرَجِ»؛ [۴] انتظار فرج و گشایش، برترین عبادت است.
اصولاً هر کسی در زندگی مادی انتظار و امیدی دارد و البته زندگی به این امیدهاست. اگر چراغ امید خاموش شود، دیگر کسی دنبال کاری نمی رود؛ منتها باید دید که چه انتظاری ارزش دارد؟ همۀ افراد امید دارند، اما روشن فکر، کسی است که در انتظار صلح جهانی باشد و برای همۀ مردم فکر کند. اگر خواستید ببینید فردی چقدر ارزش دارد، ببینید آرزویش چیست. آرزوی یک بچه، آدامس است؛ اما هرچه روح بزرگ تر شود، امیدهای او هم بزرگ تر می‌شود. بزرگ ترین افراد کسانی هستند که در انتظار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشند، چون انتظار حضرت یعنی امید جهانی، خیر جهانی، عدالت جهانی، امنیت جهانی. هرچه آرزو کوچک تر باشد، شخص کوچک تر است و هرچه آرزو بزرگ تر باشد، شخص بزرگ تر است. انتظار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، یعنی انتظار همۀ خوبی‌ها و محو همۀ بدی ها.
در عین حال باید دانست که انتظار، عمل است، زیرا در روایات ما آمده است: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ» و نمی گوید «افضل الحالات»؛ پس انتظار عمل است، نه حالت و سکوت و سکون. انسانی که منتظر مسافرش است و کشاورزی که منتظر میوه است، آسوده خاطر نمی نشیند. ما که منتظر آقا هستیم، باید رفتارمان با رفتار آقا سنخیتی داشته باشد؛ پس منتظر یعنی انسان تلاش گر.
انتظار یعنی اعتراض به وضع موجود و امید به باز شدن درهای رحمت و معرفت. انتظار یعنی من منتظرم جهانی پر از عدل شود. در «دعای افتتاح» که منسوب به امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است، می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُوا الیک»؛ یعنی :خدایا! من شکایت می‌کنم و نظام‌های طاغوتی موجود در روی زمین را قبول ندارم. اگر کسی بپرسد که چه حکومتی را قبول دارید؟ پاسخ آن در ادامۀ دعا آمده است: «إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَه کَرِیمَه».
دعای ندبه یعنی دعای اعتراض بر طاغوت‌های جهان و دعای انتظار و امید به آمدن حکومت حق. اگر جمع می‌شویم و دعای ندبه می‌خوانیم و در فکر حکومت حق هستیم، باید در فکر تلاش برای زمینه سازی آن حکومت هم باشیم.
در زمانی که استاد شهید مطهری در تهران بودند و برای تدریس از آن جا به قم تشریف می‌آوردند، مدتی در قم میزبان ایشان بودم. در همان زمان می‌پرسیدم که یکی از آن‌ها دربارۀ انتظار ظهور بود. ایشان دربارۀ حقیقت انتظار، مَثَلی را از مرحوم حجهالاسلام راشد که قبلاً در رادیو سخنرانی می‌کرد و مرد دانشمندی بود، نقل کردند که می‌گفت: وقتی شب می‌شود، همۀ ما در انتظار خورشید هستیم، اما معنای انتظار خورشید بودن این نیست که در تاریکی بنشینیم. هم منتظر خورشید هستیم، هم وظیفۀ ما این است که بلند شویم و کاری انجام دهیم و برقی را روشن کنیم.
کسی که منتظر مصلح است، باید صالح باشد. انسان‌های بی تفاوت، بی غیرت، بی پول و بی قدرت که نمی توانند بگویند: یا حجه بن الحسن، تشریف بیاور! کسانی که در انقلاب و نظام اسلامی نقشی نداشته و ندارند، اول از خدا بخواهند که به آن‌ها نقشی بدهد و بعد دعای ندبه بخوانند. وقتی می‌گوییم: مهدی بیا، حضرت بیاید چه کند؟ لابد می‌گویید او خواهد آمد تا از حق مردم دفاع کند.خیلی خوب، وقتی هشت سال جنگ تحمیلی بود، شما چقدر از حق دفاع کردید؟ در این حوض چقدر شنا کردی که حالا می‌گویی: اقیانوس اطلس! کسانی که در انقلاب هیچ نقشی نداشتند، اصلًا رویشان نمی شود که بگویند: مهدی بیا!
در بسیاری از آیات مهدوی که مربوط به منتظران ظهور است نیز همین آمادگی دیده می‌شود؛ برای مثال قرآن می‌فرماید: “وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ” [۵] ؛ و کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده اند، آنان همان کسانی هستند که سر تا پا صداقتند و نزد پروردگارشان گواهانند، پاداش و نورشان را دارند و کسانی که کفر ورزیدند و آیات ما را تکذیب کردند، آنان اصحاب دوزخند.
حارث بن مغیره از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است:
کسانی که از شما عارف به این امر (امامت اهل بیت علیهم السلام) هستند و منتظرند و آرزوی پاداش نیک دارند، به خدا قسم مانند آن کسی است که به همراه قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف جهاد کرده است. سپس فرمود: به خدا قسم، مانند کسی است که با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با شمشیرش جهاد کرده است. آن گاه برای مرتبه سوم فرمود: به خدا قسم، مانند کسی است که در خیمه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به درجه شهادت رسیده است و درباره شما آیه ای در قرآن هست. عرض کردم: کدام آیه؟ ایشان فرمود آیه:”وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ“[۶] ؛ و کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده اند، آنان همان کسانی هستند که سر تا پا صداقتند و نزد پروردگارشان گواهانند، پاداش و نورشان را دارند؛ آن گاه فرمود: به خدا قسم نزد خداوند، صادقین و شهدا محسوب می‌شوید. [۷]
ملاحظه می‌کنید که در آیه ای که در شأن منتظران ظهور است، وصف «صدیق» برایشان آورده شده و «صدیق» به کسی گفته می‌شود که سر تا پا راستی و درستی است و دل و زبان و عمل او یکی است و صداقت جزء خلق و خوی او شده است. معلوم است که کسب این خصلت عالی، خود نشانۀ آمادگی برای ظهور امام حق خواهد بود.
———-
[۱]: نعمانی، الغیبه، ص۲۰۰
[۲]: اعراف، آیه۷۱
[۳]: عروسی حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج ۲، ص۴۴
[۴]: نهج الفصاحه، ح ۴۰۹
[۵]: حدید، آیه ۱۹
[۶]: حدید، آیه ۱۹
[۷]: ملامحسن فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج ۵، ص۱۳۶
