معرفت به نورانیت امام عصر (عجل الله فرجه)
حضرت امیر المومنین، علی (علیه السلام)، فرمودند: «آن نوری که خدا هرکس را بخواهد به آن هدایت کند، نور مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف است».
اما این نور مقدس در قلوبی که قابلیت پذیرش داشته باشند فرود می‌آید تا بدین سبب باقیمانده رذایل را نیز تبدیل به فضایل و تاریکیها را مبدل به روشنایی گرداند:«و نور لمن استبصر بنا و عصمت لمن اعتصم بنا».«ما نور هستیم برای کسانی که از ما آگاهی بخواهند».
در این باره، حضرت امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند:
«آنان (محمد و آل محمد علیهم السلام، ) نور خدا در دل‌های مومنین هستند».
«پس شروع تمامی خوبیها و پاکیها از این نور است و اختتام آنها نیز به این نور خواهد بود».
«خلق الخلائق من نورنا»
«خلایق از نور ما خلق شدند».
یا اینکه می‌فرمایند:
«لما خلق الله محمدا سراجا منیرا اشرق نوره حتی ملأ العمیق الأکبر العالم الامکان».
هنگامی که خداوند حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) را به صورت چراغی روشن آفرید، نورش تابید تا اینکه عالم امکان را فرا گرفت».
حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام)، می‌فرمایند: «نور اشرقت من صبح الأزل فیلوح علی هیاکل التوحید آثاره». «توری است که از صبح ازل تابیده؛ پس، از آثار آن نور بر هیکل توحید تابیده است».
تویی صبح ازل بنما تنفس
که تا روشن شود آفاق و انفس
همه ی فیوضات از این معدن که چراغ کائنات است سرچشمه می‌گیرند و همه حرکات و سکنات ذرات به آن بستگی دارد.
در زیارتشان می‌خوانیم:
«بهم سکنت السواکن و تحرکت المتحرکات» «ثبات همه ثابتین از ایشان است و حرکت همه آنچه در تحرک است نیز از ایشان است».
مثل این چراغ همان آیه نور است. ما، برای فهم بیشتر، از تفسیر این آیه شریفه نور تقریبا اجمال گفتنی‌ها از کتاب ارزشمند تفسیر جامع ج ۴ ارائه خواهیم نمود.
« الله نور السموات و الأرض مثل نوره کمشکوه فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزجاجه کأنها کوکب دری یوقد من شجره مبارکه زیتونه لا شرقیه ولا غربیه یکاد زیتها یضیء ولو لم تمسسه نار نور علی نور یهدی الله لنوره من یشاء و یضرب الله الأمثال للناس و الله بکل شیء علیم»
«خداوند نور آسمانها و زمین است. مثل آن نور، به آن مشکاتی میماند که چراغی در درونش افروخته است و آن فروزش به شیشهای تابد که تابش و تشعشع آن، چون ستارهای فروزان جلوه گر است، که اخگرش از درخت مبارک زیتون مشتعل باشد، در صورتی که نه شرقی و نه غربی است. درخشش آن، شرق و غرب گیتی را روشن و منور ساخته، با آن که ابدا آتشی بدان نرسیده است. نور بالای نور واقع گشته است و خداوند به نور حقیقت خود، هر که را بخواهد هدایت می‌فرماید. این گونه مثل‌ها را برای مردم عاقل جهان، می‌زنند تا به حقایق امور پی ببرند و بدانند که خداوند به اسرار هستی وقوف کامل دارد».
راجع به کلیت نور باید گفت که چیزی است رقیق و روشنایی دهنده؛ مانند شعاع خورشید، ماه، ستارگان و آتش. «ظلمت» چیزی است رقیق و تاریک به هیئت سواد، چنان که از تاریکی هوا در شب هویدا است. بنابراین وصف نمودن پروردگار به نور (با این توصیف)، شایسته و روا نیست؛ چرا که نور، جسم و حادث است و خالی از حوادث گوناگون از قبیل شدت، ضعف، طلوع، غروب، ارتفاع و هبوط)، در حالی که خدای تعالی، قدیم و آفریننده نور است.
از این لحاظ،مفسرین در معنای نور اختلاف کرده اند:
بعضی گفته اند: معنای ایه آن است که خداوند، مدبر امور است و کارهای اسمان و زمین به تدبیر او انجام می‌گیرد؛ بعضی گفته اند: نور دهنده آسمان، زمین، ماه و آفتاب است؛
بعضی گفته اند: معنای نور آن است که پروردگار، زمین را به پیغمبران و ائمه و دانشمندان، و آسمان را به فرشتگان زینت می‌دهد.
ابن عباس گفت: معنای آیه آن است که پروردگار، راهنما و هادی اهل آسمان و زمین است.
البته معانی دیگری نیز برای آن آورده اند. درباره این آیه، از حضرت امام رضا (علیه السلام) سوال شد وایشان فرمودند: «هاد الأهل السماء و هاد لأهل الأرض». «راهنمای آسمانیان و راهنمای زمینیان است».
در مقابل احادیث فراوانی وارد شده که دلالت دارند مقصود از نور، محمد و آل محمد (علیهم السلام) است ونسبت دادن نور به پروردگار از باب اضافه و نسبت تشریفی است؛ چرا که شرافت پیغمبر و اهل بیت (علیهم السلام) او فوق تمام شرافتهاست.
ابن بابویه از حضرت صادق (ع) روایت کرده که فرمودند:
«مراد از «مثل نوره کمشکوه» (در سوره ی نور)، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) می‌باشد. «فیها مصباح» به حضرت امام حسن (علیه السلام) اشاره دارد. مراد از «فی زجاجه»، حضرت امام حسین (علیه السلام) و «کانها کوکب دری»، حضرت فاطمه (علیهاالسلام) است که در میان تمام زنان دنیا، چون کوکب و ستاره ای درخشان می‌باشد. از «یوقد من شجره مبارکه»، حضرت ابراهیم خلیل الله (علیه السلام) منظور است که می‌فرماید: «زیتونه لا شرقیه ولا غربیه »؛ یعنی: نه یهودی است و نه نصرانی. «یکاد زیتها یضیء»؛ یعنی نزدیک است که از او عالم روشن و جلوه گر شود. «لو لم تمسسه نار نور علی نور»، امامی است که از امام دیگر متولد می‌شود.
«یهدی الله لنوره من یشاء»؛ یعنی به وسیله امام، هر که را بخواهد هدایت میکند».
جندب گوید که در نامه ای از حضرت رضا (ع) درباره آیه نور سوال کردم. ایشان در جواب مرقوم فرمودند:
«مثل ما در کتاب خدا، مثل مشکاه است و مشکاه در قندیل قرار دارد و ما چراغی هستیم در آن قندیل».
حضرت امام باقر (ع):
«هم و الله والنور الله فی الساوات و فی الأرض».«به خدا سوگند آنانند نور خدا در آسمان و زمین»
حضرت امام باقر (ع) می‌فرمایند:
«النور و الله الأئمته من آل محمد ص إلی یوم القیامه، وهم و الله نور الله الذی أنزل هم و الله نور الله فی الساوات و الأرض».”به خدا سوگند مقصود از نور، نور آل محمد است. به خدا قسم ایشان نور خدا هستند که او فرستاد. به خدا سوگند آنها نور خدا در آسمان و زمین هستند».
جابر بن عبدالله انصاری گفت که وارد مسجد کوفه شدم. دیدم امیر المومنین (علیه السلام) با انگشت مبارک مینویسد و تبسم می‌فرماید. عرض کردم ای مولای من، چه چیزی باعث تبسم شما شده؟
ایشان فرمودند که تعجب می‌کنم از کسی که این آیه را تلاوت میکند؛ اما به حق آن معرفت ندارد.
گفتم که ای سید من، کدام آیه؟
ایشان فرمودند که آیه «الله نور السموات والأرض مثل نور کمشکوه». سپس فرمودند:«مشکوه» محمد_ (ص) است. «فیها مصباح، المصباح فی زجاجه، الزجاجه» حسن و حسین (ع). «کانها کوکب دری» علی بن الحسین (ع)، «یوقد من شجره مبارکه» محمد بن علی (ع)، «زیتونه» جعفر بن محمد (ع)، «لاشرفیه » موسی بن جعفر (ع)، «ولا غربیه» علی بن موسی (ع)، «یکاد زینها یضیی» محمد بن علی (ع)، «ولو لم تمسسه نار» علی بن محمد (ع)، «نور علی نور» حسن بن علی (ع)، «یهدی الله لنوره من یشاء » حضرت قائم (عج) را می‌باشد.
پس با این تفسیر مشخص شد این نور آیه و نشانه بزرگ خداوند است که در هستی میماند. بدان برای زیاد و کم کردن نور اطاق حتمأ و الزما باید چراغ را کم و زیاد کنید به همین مثال عقلی تمام فیوضات و برکات و انوار باید از مبداء که اهل بیت (ع) است کم و زیاد گردد سپس قوت و حرکت و حولها در جمیع کائنات، سکون یا حرکت، ضعف یا قوت، تاریکی یا روشنایی و هر حرکتی به اذن حق تعالی و وساطت محمد و آل محمد (علیهم السلام) است.
این در واقع همان حول و قوه خداست و ذوات مقدسه در هیچ موردی مستقل نیستند مگر به عطای حق. مانند آنکه اراده انسان و دست وی نور چراغ را کم و زیاد میکند و بر تاریکی و روشنایی محیط اثر می‌گذارد و این می‌تواند مثالی برای فهم اراده خداوند و سببیت محمد و آل محمد (ع) باشد.
