معرفت به نورانیت امام عصر (عجل الله فرجه)
حقیقت حج
حج یکی از بهترین مراتب تجلی انوار مقدس برای اهل معرفت است.
زیارت بیت الله الحرام یادآور مقام و سلطنت و عظمت این انوار مقدس می‌باشد که در عالم ذر به جمیع مخلوقات، بزرگی آن شناسانده شد و از مخلوقات برای وفاداری و ارادت به آنان میثاق گرفته اند.
حضرت امام صادق (علیه السلام) در جمله ای کوتاه به این حقیقت اشاره فرموده اند: « نحن الحج»«ما همان حج هستیم»
آنچه از روایات دریافت می‌شود، این است که حج از دو بخش تشکیل شده است:
یکی ظاهر، که همین مناسک و اعمالی است که در اسلام بسیار با اهمیت بوده و در کتب فقهی به تفصیل بیان گردیده است.
بخش دیگر آن، باطن حج است که بیان گر حقایق اهل بیت (علیهم السلام) است.
این موضوع در عالم قبل از این دنیا؛ یعنی عالم ذَر، به عنایت حق تعالی برای ما به نمایش گذاشته شد و عهد و پیمان‌هایی در آن دوران از ما گرفته اند. حقیقت حج، یادآور بیعت دوران عالم ذر است و ما به حول و قوه الهی، آنچه که از عارفان به ولایت به ما رسیده، با تکیه بر عنایت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به شرح آن خواهیم پرداخت.
عالم ذر
آنچه که از روایات استفاده می‌شود، این است که پیدایش عالم ذر (ذر اول، ذر دوم، ذر سوم، عالم ارواح، عالم اشباح… ) قبل از عالم فعلی ما می‌باشد؛
یعنی جناب آدم (علیه السلام) با تمامی خلایق که همه از نسل ایشان می‌باشند، در عالم دیگری به نام «ذر» به وجود آمده بودند و امتحاناتی را در آنجا به انجام رسانیده بودند.
روایات زیادی درباره عالم ذر در کتب شیعه نقل شده که در این جا چند روایت را ذکر خواهیم نمود. «فأخرج من صلبه کل ذریه ذرأها فنشرهم بین یدیه کالذر ثم کلمهم وتلا ألست بربکم قالوا «پس خداوند متعال از صلب آدم، تمام ذریه او را خارج کرد و خروج ذریه آدم از پشت او به صورت ذره‌های کوچک بودند. سپس خدای تعالی فرمود:فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟
گفتند: آری.
در روایت دیگری فرموده اند:
«ألست بربکم؟ قالوا بلی و إن هذا محمد (صلی الله علیه وآله) رسولی و علی أمیر المؤمنین (علیه السلام) خلیفتی و أمینی؟
«آیا من خدای شما نیستم؟ همگی گفتند بلی! آیا محمد (صلی الله علیه وآله) رسول من نیست؟ و این علی امیرالمؤمنین علیه السلام و خلیفه و امینم نیست؟ »
در روایتی دیگر، حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل می‌فرمایند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند: «ای علی (علیه السلام)، تو همانی که خداوند به وسیله تو در آن هنگامی که خلایق را در ابتدای آفرینش (ذر) به صورت اشباح آفرید، بر خلایق احتجاج نمود و فرمود:”ألست بربکم قالوا بلی“«آیا من پروردگار شما نیستم؟
گفتند: چرا تو خدای ما هستی.
فرمود: محمد (صلی الله علیه وآله) پیامبر شماست؟
گفتند: آری.
فرمود: علی (علیه السلام) امام شماست».
حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «همه خلق از ولایت و اقرار به فضل تو علی (علیه السلام) سرباز زده و سخت تکبر ورزیدند، جز گروهی اندک که آنها اصحاب یمین بوده و آنها اندک افرادی هستند».
مخلوقات در آن عالم، به صورت ذره مراحلی را طی نموده اند و هر موجودی که اراده خدا به ایجاد آن تعلق گرفت، موجودیت یافت. از همه عهد و پیمان گرفته شد که محب و تسلیم ذوات مقدس گردند و آنان هم معرفت پیدا کردند که یقینا این توجه، توجه به مظاهر الهی و بندگی خداست.
تا آنجایی که توحید الهی در کون و مکان توسط ایشان آشکار شده و بدین وسیله حق تعالی مقامها و جلالت خویش را در انوار مقدس اهل بیت (علیه السلام) برای مخلوقات نمایان ساخت تا آشکار شود که: فبهم ملأت سماءک و أرضک حتی ظهرأن لاإله إلاأنت»«پس به آنها (نور محمد و آل محمد علیه السلام) پر کردی آسمان و زمین ات را تا این که آشکار شود که جز تو معبودی نیست».
طبق روایات متعدد، سوال و جواب‌هایی درباره ربوبیت و نبوت و ولایت مطرح شد که بعضی از خلایق إدبار نمودند و برخی توحید و نبوت را قبول کردند؛ ولی، امر ولایت را نپذیرفتند.
بعضی از مخلوقات مثل اصحاب یمین؛ یعنی محبین امیرالمؤمنین (علیه السلام)، اظهار ارادت و اقبال نمودند. کسانی نیز این سلطنت و مقامات را نپذیرفتند و کافر گشتند.در این سؤال و جواب ها، هیچ کسی در هیچ مرتبه ای مستثنی نشد.
حضرت امام هادی (علیه السلام) در زیارت جامعه کبیره می‌فرمایند: «حتی لا یبقی ملک مقرب و لانبی مرسل… ولا فاجر طالح ولا جبار عنید ولا شیطا مرید و لا خلق فیما بین ذلک شهید إلا عرفهم جلاله أمرکم»
«همه مخلوقات بدون استثنا حتی فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل… و نماند هیچ فاجر و جبار و شیطان سر کشی حتی هیچ خلقی تا اینکه خدا به آنها شناساند جلالت و بزرگی امر شما را».
این بخش از زیارت جامعه کبیره، گزارشی از عالم ذر است. خداوند تمامیت نور معصومین (علیهم السلام) را به صورت کامل به دیگران فهمانید؛ چرا که آنان در جمیع مراتب شان کامل و در تمام مراحل بندگی با خدای خویش صادق هستند لذا در زیارت جامعه خطاب به ایشان عرض می‌نماییم: «فماأوفی عهدکم». «به آن عهدی که با خدا بستید چقدر (و چه نیکو) وفادار ماندید».
در این میان، انبیا در اعتقاد به مقام رفیع اهل بیت (علیهم السلام) از بقیه خلایق سبقت گرفتند و برتری و آقائی در این دنیا را در عالم ذر کسب نمودند و چون آنجا به حقیقت نوکری اهل بیت (علیهم السلام) رسیدند، در این دنیا به سروری بر خلایق نائل گشتند و از نظر مراتب ایمان، در دنیا کامل ترین مؤمنان زمان خود هستند. به این ترتیب، ظهور نبوت ایشان به واسطه اظهار خضوع و خشوع در برابر عظمت خاندان وحی عالی بوده و سرچشمه این ارادت در عالم ذر است که از جمیع انبیا و مؤمنین پیمان گرفته شد.
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
«وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّینَ لَمَا آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتَابٍ وَحِکْمَهٍ ثُمَّ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَی ذَلِکُمْ إِصْرِی قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَکُمْ مِنَ الشَّاهِدِینَ»
«وقتی که خدا از همه انبیا پیمان گرفت که در برابر این که به شما کتاب و حکمت دادم و بر شما وحی نازل نمودم و به شما نبوت و معرفت عطا کردم، شما حتما این طور خواهید بود که وقتی شما را رسولی بیاید که تصدیق کننده است تمام آنچه را که شما آورده اید، حتما به او ایمان خواهید آورد و او را یاری خواهید کرد. خداوند فرمود که آیا اقرار می‌کنید و با من پیمان محکمی بر آن می‌بندید؟
همه انبیاء گفتند که ما اقرار داریم (یعنی آمادگی خود را برای تواضع و خدمت گزاری آن رسول اعلام می‌کنیم) ».
«ولایتنا مؤکده علیهم فی المیثاق. »
«ولایت ما با تاکید هر چه تمامتر در میثاق (عالم ذر) گرفته شده است. ».
همه این مراحل و امتحانات از روی رغبت انجام گرفته و هیچ گونه جبر و اضطراری نبوده؛ بلکه کاملا مثل همین دنیا، اختیار با خود شخص بوده است و به این طریق بود که امانت الهی (ولایت) به همه عرضه شد.
مسأله ی «ذر» یکی از مسائل مشکلی است و حل این مسئله به دست کسانی می‌باشد که به لحن قرآن و محکمات و متشابهات آن علم دارند و دانش آن را از سرچشمه وحی دریافت نموده اند.
عالم ذر بیان گر ضعف مخلوقات در برابر عظمت خداست؛ به این معنا که حق تعالی با انوار خود، آن عالم را پر کرد به طوری که همگان انوار خداوند متعال را دیدند و صدای حق را شنیدند. به گونه ای که هیچ تردیدی برای کسی باقی نماند.
در عالم ذر نور خدا ظاهر و غالب بود. از این جهت تمامی مخلوقات در برابر انوار الهی (محمد و آل محمد صلی الله علیه وآله) ناچیز شده بودند. به همین علت، پس از انتقال از مسیر عالم ذر به دنیای فعلی نیز، همه باید در دنیا با تمام مقامات علمی و شخصی و منزلت دنیایی و… در برابر وجود گرامی جانشینان خدا که مجری افعال خدای هستند، خاضع و خاشع شوند و اگر چنانچه بر اثر پستی طینت، بعضی از خلایق در برابر مقام «خلیفه الله» خضوع نکنند، به کوچکی محکوم خواهند شد و این بی مقداری تماما در قیامت هویدا می‌گردد. چنان که فرموده اند: «إن المتکین یجعلون فی محور الأر».«خداوند آدم متکبر را در روز قیامت مانند مورچه محشور میکند».
